Das Lied der Schwermuth

‘Song of the Heavy-Hearted’ for baritone and string quartet. Text from Nietzsche's Thus Spoke Zarathustra.

For Das Lied der Schwermuth I was looking for a text that refers to primitive instincts, to the basis of being human. Perhaps it is a reaction to the welfare mentality of modern society. Not every aspect of Nietzsche's philosophy appeals to me, but the Zarathustra text has great dramatic and musical potential. The text is about survival instincts, the law of the jungle. In the past the idea of the Übermensch has acquired negative connotations, but for me it is about the fact that you can exceed yourself, that you can go to extreme lengths. I wouldn't say whether this is positive or negative. The good thing about composing is that you can hardly express morals in music and that you are not forced to express ethical views. The metaphor of the eagle descending on a little lamb in the seventh movement - it is not about pity, but about survival. I didn't want to express perfect beauty, but precisely that animal instinct. But depicting something primitive doesn't mean that you need to do away with your compositional subtleties - rather the opposite. How to express the primitive and instinctive while using all nuances of the trade - that was the challenge in this work.
Das Lied der Schwermuth was first performed in Paris in 2004 in the Institut Néerlandais, in the presence of French composer Henri Dutilleux (whose quartet ‘Ainsi la nuit’ was performed as well) by baritone Martijn Sanders and the Doelen Quartet, who also commissioned the work. By the way, the Doelen Quartet's playing has a distinct glow, a certain inspiration. That asks for expressionistic music.

The quartet has 11 movements:
1. Het Oer-ene (the Primordial unity)
2. Ghosts of the violently dead – spirituoso
3. You can give a voice to the silence of suffering, my silence (W.Chong) – voilé
4. The Tears of oedipus 
5. Das Lied der Schwermuth – largo mysterioso-andante con moto
6. molto brutale
7. To eagles like – dolce mysterioso
8. Adlerhaft, Pantherhaft sind deine Sehnsüchte unter tausend Larven
9. molto energico e molto ritmico
10. Out of the spirit of music
11. largo mysterioso-andante con moto-recitativo

In Variation XX of Beethoven’s Diabelli Variations a succession of seemingly non-related chords occur, of which the pending of a diminished seventh chord on A# and a C major triad in bar 11-12 is a striking example. It seems like steps that link certain harmonies are left out. This apparent diminution of harmonic progressions only makes sense because of its formal context: omitting steps in these processes at this point in the score is only possible because of an awareness of what occurred earlier in previous variations of the piece. In the tenth movement of my String Quartet #2 (2002) ‘signs’ from the nine previous movements appear in diminuted versions through left-out steps. Placed in succession they create a new flux of unlimited semiosis that is only comprehensible because of what preceded it.

​

Thoughts on Das Lied der Schwermuth on the slopes of modernism and postmodernism:

Relation with modernism:
- History as the most important dimension of the legitimation process
- Emphasis on truth in expression and WHAT is expressed
- Innovation in psychological patterns, i.e. unlimited semiology, association and conventional gestures placed in a new context.

Relation with postmodernism:
- Dispersal of stylistic characteristics, serving an underlying/subconscious ‘grand narrative’.
- Irreducible plurality: all stocks of material are in principle available to the artist; the only thing that counts is the single work.
- Definitely separation of material and method: material inferior to and a result of the ‘idea’.
- Fragmentation of musical, however not of psychological structure.
- Spontaneity and Expressivity are emphasised
- Giving up certain canons of the forbidden, only to make a point. Only legitimate as long as the artist is aware of negating conventional rules.
- Sense of time (NOT timing) (and NOT logic) and one’s sense of history can be broken at any time (again, only if it serves a greater good of the inner psychological logic of the composition)
- The subject (artist) is the decisive voice, although the object (certain conventional rules (instrumentation, timing, physical laws)) has to be observed and taken into account.
- openness of form (second movement is a prime example of this aleatoricism)
- Structures must be audible.

Questions about the postmodern:
- Das Lied der Schwermuth is postmodern mainly in it’s anti-purity approach
- Meaning in Das Lied der Schwermuth has become extra-musical, music functions as a vehicle to convey extra-musical associations. This process can be reversed, in Lied der Schwermuth for example through the use of text being filtered through the artist into musical associations (that are in turn built upon historical conventions)
- In the text, the Nietzschean concept of man defeating and becoming God, i.e. a re-discovery of natural selection and strength as a higher moral value than weakness (which is in a way a criticism on the social welfare state)
- On one hand, in Lied der Schwermut purity of reason, logic and form is rejected. On the other hand it embraces the enlightenment concept of representation, meaning and affect, and to a certain extend politics and current social states of affair. There is aesthetic play of textual surfaces, but form doesn’t triumph over content.

Das Lied der Schwermut is available on CD, live registration by Martijn Sanders and the Doelen Quartet, Attacca SKU: 2007.108-109-110

​​

TEXT
"Bei abgehellter Luft,
Wenn schon des Thau's Tröstung
Zur Erde niederquillt, Unsichtbar, auch ungehört: -
Denn zartes Schuhwerk trägt
Der Tröster Thau gleich allen Trost-Milden -:
Gedenkst du da, gedenkst du, heisses Herz,
Wie einst du durstetest,
Nach himmlischen Thränen und Thau-Geträufel
Versengt und müde durstetest,
Dieweil auf gelben Gras-Pfaden
Boshaft abendliche Sonnenblicke
Durch schwarze Bäume um dich liefen,
Blendende Sonnen-Gluthblicke, schadenfrohe."

6 molto brutale
De filosoof met de hamer buldert. Niks noblesse, de mens is een impulsief en volgens instincten handelend dier, wiens eigen belangen eerst komen.
Tekst:
"Vrijer der waarheid? Gij? – Zo hoonden zij –
Neen! Slechts een dichter!
Een dier, een listig rovend, sluipend dier,
Dat liegen moet,
Dat willens en wetens liegen moet:
Op buit belust,
Bont vermomd,
Zichzelf een mom,
Zichzelf een buit –
Dat – der waarheid vrijer?
Neen! Slechts nar! Slechts dichter!
Slechts bonte dingen zeggend,
Uit narrenmaskers bont naar buiten schreeuwend,
Dolend en stijgend langs bedriegelijke woordbruggen,
Langs bonte regenbogen,
Tussen valse hemelen
En valse aarden,
Ronddolend, rondzwevend, -
Slechts nar, slechts dichter!
Dat – der waarheid vrijer?
Niet stil, star, glad, koud,
Tot beeld geworden,
Tot zuil-van-god,
Niet opgesteld voor tempelen,
Een poortwachter gods:
Neen! Vijandig tegen zulke waarheids-zuilen,
In iedre wildernis inheemser dan voor tempels,
Vol kattenkwaad,
Door alle vensters springend
Vlug, in ieder toeval,
Elk oerwoud tegensnuffelend,
Vol zucht en begeerte tegemoet snuffelend,
Zodat gij in oerwouden
Tussen bontgevlekte roofdieren
Zondig gezond, en bont en schoon rondliept,
Met wellustige lippen,
Zalig honend, zalig hels, zalig bloeddorstig,
Rovend, sluipend, loerend rondliept: -"

7 To eagles like – dolce mysterioso
Tekst:
"Or to eagles like which fixedly,
Long adown the precipice look,
Adown their precipice:- -
Oh, how they whirl down now,
Thereunder, therein,
To ever deeper profoundness whirling!-
Then,
Sudden,
With aim aright,
With quivering flight,
On lambkins pouncing,
Headlong down, sore-hungry,
For lambkins longing,
Fierce 'gainst all lamb-spirits,
Furious-fierce all that look
Sheeplike, or lambeyed, or crisp-woolly,
-Grey, with lambsheep kindliness!"

8 Adlerhaft, Pantherhaft sind deine Sehnsüchte unter tausend Larven
Quasi Webern met hier en daar consonante intervallen.
Tekst:
"Also
Adlerhaft, pantherhaft
Sind des Dichters Sehnsüchte,
Sind deine Sehnsüchte unter tausend Larven,
Du Narr! Du Dichter!"

9 molto energico e molto ritmico
Tekst:
"You who all mankind viewed-
So God, as sheep-:
The God to rend within mankind,
As the sheep in mankind,
And in rending laughing-
That, that is your own blessedness!
Of a panther and eagle- blessedness!
Of a poet and fool- the blessedness!- -"

10 (uit de geest van de muziek)
Instrumentaal crossover-intermezzo, quasi doorwerking en quasi recapitulatie van voorgaande thema’s en motieven.

11 largo mysterioso-andante con moto-recitativo
Dit deel lijkt een reprise van deel V te zijn.
Text:
"Bei abgehellter Luft,
Wenn schon des Monds Sichel
Grün zwischen Purpurröthen
Und neidisch hinschleicht: -
dem Tage feind,
Mit jedem Schritte heimlich
An Rosen-Hängematten
Hinsichelnd, bis sie sinken,
Nacht-abwärts blass hinabsinken:
So sank ich selber einstmals
Aus meinem Wahrheits-Wahnsinne,
Aus meinen Tages-Sehnsüchten,
Des Tages müde, krank vom Lichte, -
sank abwärts, abendwärts, schattenwärts:
Von Einer Wahrheit
Verbrannt und durstig: -
gedenkst du noch, gedenkst du, heisses Herz,
Wie da du durstetest? –
Dass ich verbannt sei
Von aller Wahrheit,
Nur Narr!
Nur Dichter!"

Friedrich Nietzsche
Aldus sprak Zarathoestra deel IV-3
Tijdsduur is ca. 22 minuten

​

NEDERLANDS

Deze compositie bestaat uit 11 delen: in de delen 5 t/m 9 en 11 zingt een bas-bariton een tekst uit ‘Aldus sprak Zarathoestra’ van Friedrich Nietzsche. De delen 1 t/m 4 en 10 zijn voor strijkkwartet zonder zanger.
De tekst wordt in drie talen gezongen; in het Nederlands, Engels en in het (oorspronkelijke) Duits. Elke taal roept zijn eigen associaties op, en elke taal wordt op een bepaalde manier muzikaal vorm gegeven. Zo worden de Nederlands-talige fragmenten overwegend sprekend (roepend) en de Duits-talige fragmenten wat traditioneler, als in een lied, gezongen. De Engels-talige fragmenten worden in deel 7 ijl met kopstem gezongen, met subtiele glissandi, en in deel 9 wordt de tekst ritmisch gereciteerd, als in popmuziek.

​

1 Het Oer-ene
Het stuk opent met de oer-noot; een hele noot op de middelste van de vijf lijnen van de notenbalk. Dit betekent in de verschillende sleutels van het strijkkwartet dat er een accoord gevormd is; het oer-accoord (D-C-B): D voor de cello, C voor de altviool en de B voor beide violen. De muziek in dit deel ontstaat vanuit het oer-ene. Het ontstaan van de muziek uit de geest van het ‘warme hart’ (‘heisses Herz’); de geboorte volgend op de copulatie. Maar ook de geboorte van de tragedie uit de roes van de oer-drang, een uitsluitend in muzikale context te bevatten en te reconstrueren motief, dat in dit gehele werk centraal staat.

2 Ghosts of the violently dead – spirituoso
Een aleatorisch deel waar de spelers van het strijkkwartet zélf op de tenen hunner intuïtie de vorm en het verloop bepalen.
De geesten van mensen aan wiens leven een abrubt einde is gekomen, dolen rusteloos want onvoorbereid op de dood, rond (Thais bijgeloof).

3 You can give a voice to the silence of suffering, my silence (W.Chong) – voilé
Waar begrip en gevoel elkaar in schoonheid treffen. Het muzikale idee is zeer eenvoudig. De vorm is een kreeftbeweging in combinatie met een canon. Halverwege treffen de spelers elkaar en zien zichzelf gespiegeld. Opgebouwd uit slechts twee noten: E en F.

4 De tranen van Oidipous
Muzikale interpretatie van één van de meest zwaarmoedige en aangrijpende tragedies.

5 Das Lied der Schwermuth – largo mysterioso-andante con moto